Cztery kroki NVC w praktyce

Cztery kroki Porozumienia bez Przemocy to narzędzie, które pomaga świadomie ubierać w słowa to, co chcemy przekazać, tak by zwiększyć szansę na nawiązanie kontaktu i porozumienia. Kroki te podkreślają cztery różne momenty, w których warto zachować czujność, gdyż łatwo zboczyć z języka NVC, na język odcinający nas od porozumienia.

Pamiętaj, że to jakich słów używasz ma duże znaczenie, jednak w NVC chodzi głównie o nawiązanie kontaktu z drugą osobą lub ze sobą, a nie o słowa. Słowa mogą być bowiem poprawne i zgodne z założeniami, jeśli jednak nie stoi za nimi dobra intencja, nic nie zdziałają. Inne osoby z łatwością wychwycą nieszczerość, a my będziemy się dziwić, że przecież wszystko zrobiliśmy poprawnie a rezultaty są nie takie jak chcieliśmy.

Podstawowe informacje o czterech krokach znajdują się w moim artykule wprowadzającym do Porozumienia bez Przemocy. W tym tekście trochę pogłębię temat i dam więcej przykładów. Zachęcam Cię również do odniesienia ich do jakiejś sytuacji wziętej z Twojego życia, byś mógł/mogła samodzielnie przekonać się, jaką mają moc.

 

Te cztery kroki to:

 

1) Obserwacje

• Co się wydarzyło?
• Co ktoś konkretnie zrobił lub powiedział?

W kroku pierwszym odróżniaj obserwacje od interpretacji i osądów. Mów o tym, co nagrałaby kamera, a nie o tym jakie znaczenie nadajesz danej sytuacji, czy danym słowom. Gdy mówisz o swoich interpretacjach i osądach, druga osoba może usłyszeć głównie obwinianie i krytykę, a tego chcemy uniknąć.

 

Przykłady:

– Interpretacja/osąd: „Za każdym razem, gdy wpadnę na jakiś pomysł, krytykujesz go i nie chcesz na niego przystać.”
– Fakt: „Zaproponowałem byśmy spędzili najbliższy weekend w Pradze a ty powiedziałaś, że wolisz zostać w domu”.

– Interpretacja/osąd: „Zupełnie nie można na Tobie polegać, nigdy nie dotrzymujesz słowa!”
– Fakt: „Powiedziałaś, że wyniesiesz śmieci wczoraj wieczorem i do teraz tego nie zrobiłaś”.

 

 

2) Uczucia

• Co wtedy poczułeś/poczułaś? Co mogła poczuć druga osoba?

W drugim kroku nazywamy uczucia, które pojawiły się w związku z opisywaną sytuacją. Coś się wydarzyło a my zaczynamy coś czuć. Dlaczego czujemy akurat to a nie coś innego, wypływa natomiast z naszych niezaspokojonych (lub zaspokojonych) potrzeb, o których więcej w kroku trzecim.

Ważne jest, by mówiąc o uczuciach nie pomylić ich z tym co myślimy, że inni nam robią. W języku Porozumienia bez Przemocy słowa, którymi wyrażane są uczucia, odróżnia się bowiem od słów i zdań w których zawarta jest interpretacja cudzych zachowań oraz opis naszych myśli.

 

Przykłady:

– Interpretacje/myśli (tzw. uczucia rzekome): „Czuję, że zupełnie o mnie nie dbasz”,  „Czuję się poniżony”.

– Uczucia: „Czuję frustrację i zniechęcenie”, „Czuję podekscytowanie”.

 

3) Potrzeby

• Jaka Twoja lub czyjaś potrzeba była niespełniona lub spełniona?
• Co jest ważne? Czego chcę?

Potrzeby są w samym centrum zainteresowania Porozumienia bez Przemocy. To one napędzają nas do działania, to one są źródłem tego jak się czujemy, to z nimi chcemy nawiązać kontakt, gdy dajemy empatię innym i sobie.

W tym kroku to co może pójść nie tak, to pomylenie potrzeb ze strategiami. Potrzeby warto odróżniać od strategii, które wybieramy by zaspokoić daną potrzebę, gdyż na poziomie strategii łatwo o konflikt, zaś na poziomie potrzeb jest to niemożliwe.

Jak odróżnić jedno od drugiego? Potrzeby są uniwersalne, każdy ma takie same bez względu na wiek, kulturę czy płeć. Strategie natomiast są bardziej konkretne, niosą w sobie informację: „co, kto, kiedy lub gdzie”.

 

Przykłady:

– Potrzeba: kreatywność

– Strategie na zaspokojenie potrzeby kreatywności: namalowanie obrazu, ugotowanie obiadu z przypadkowo kupionych warzyw, wymyślenie nowych ćwiczeń na warsztaty.

– Potrzeba: autentyczność

– Strategie na zaspokojenie potrzeby autentyczności: nieskrępowany taniec, powiedzenie drugiej osobie o tym co mi się nie podoba zamiast udawać, że wszystko jest ok, wychodzenie ze spotkań, które mi nie służą.

 

Pamiętaj, że jedną potrzebę można zaspokoić przez milion różnych strategii, ale też jedna strategia może zaspokajać wiele różnych potrzeb. Dlatego też, gdy ktoś coś robi warto pytać o motywy tego działania i o to jakie potrzeby za tym działaniem stoją. Wtedy zwiększa się zrozumienie.

 

4) Prośby

• Czy jest coś, o co chciałbyś/chciałabyś kogoś teraz poprosić?
• Może chcesz poprosić o coś siebie?

Przy czwartym kroku pamiętaj o tym, aby prośba była prośbą a nie żądaniem. Po czym to poznać? Po tym jak zareagujesz, gdy ktoś Ci odmówi. Jeśli się zdenerwujesz, obrazisz lub zaczniesz narzekać, to znaczy, że w gruncie rzeczy żądasz a nie prosisz.

Prośby warto wyrażać w sposób jasny i konkretny (co, gdzie i kiedy). Ważne by prośba była realna do spełnienia i by mówiła czego chcesz, a nie czego nie chcesz.

 

Przykłady:

– Niekonkretna prośba: „Czy możesz mnie bardziej szanować?”

– Prośba, która mówi o tym, czego nie chcesz: „Czy możesz przestać chodzić wokół stołu?”

– Prośba raczej niemożliwa do zrealizowania: „Czy zechciałabyś zawsze przynosić mi śniadanie do łóżka?”

– Żądanie: „Natychmiast zanieś te talerze do zmywarki, bo inaczej tego pożałujesz.”

 

 

Prośba skonstruowana jasno i konkretnie:

– „Czy możemy się umówić, że gdy będziesz chciał, żebym popilnowała Twoje dzieci, to poprosisz mnie o to minimum dwa dni przed?”

– „Czy mógłbyś patrzeć na mnie, gdy rozmawiamy o naszym związku?”

– „Czy możesz mi powiedzieć, jak zrozumiałaś moją wypowiedź?”

 

Trzy ścieżki NVC i trzy perspektywy

Cztery kroki są na tyle uniwersalne, że można je zastosować w różnych sytuacjach – słuchając drugiej osoby, mówiąc o tym, co jest dla nas ważne, a także słuchając z empatią samego/samej sobie. Są to trzy ścieżki, którymi można podążyć.

Którą ścieżkę wybrać? Dużo zależy od sytuacji, w jakiej się znajdujemy i od nas samych.

Warto się zastanowić, kto w danej sytuacji najbardziej potrzebuje empatii i zrozumienia? Czy na pewno mamy zasoby, by wysłuchać z empatią drugą osobę, czy może sami jesteśmy na granicy wytrzymałości?

Jeśli mamy do dyspozycji trochę czasu, polecam zawsze zaczynać od empatii dla siebie, ponieważ gdy już ustalisz: co konkretnie się wydarzyło (obserwacja), co w związku z tym czujesz (uczucia), o jakiej potrzebie te uczucia mówią (potrzeby) i o co możesz poprosić kogoś lub siebie, by te potrzeby zaspokoić (prośby), to szybciej będziesz wiedzieć, co w związku z tym chcesz zrobić. Czy chcesz powiedzieć komuś o swoich uczuciach i potrzebach, czy może masz gotowość wysłuchać drugą stronę i spróbować zrozumieć, jak ona widzi tę sytuację, co czuje i potrzebuje? A może przyjdzie Ci do głowy jeszcze inne rozwiązanie.

 

Pamiętaj, że niezależnie od tego na co się zdecydujesz, zawsze możesz wrócić do empatii dla siebie.

 

Empatia dla siebie	Empatia dla drugiej osoby	Wyrażanie siebie
OBSERWACJA
Kiedy zobaczyłem/zobaczyłam… usłyszałem/usłyszałam…	Kiedy widzisz/słyszysz/przypominasz sobie…	Kiedy widzę… / Słyszę…
UCZUCIE
…to poczułem/poczułam… …to byłem/byłam…	Czy czujesz…? Czy jesteś…?	…to jestem… / …to czuję…
POTRZEBA
…bo potrzebowałem/am… …bo ważne dla mnie było/jest…	Czy potrzebujesz…? Czy ważne jest dla Ciebie teraz…?	Bo potrzebuję… Ważne dla mnie jest…
PROŚBA
Dlatego proszę… (Czy jest coś, o co chciałbyś/chciałabyś kogoś lub siebie teraz poprosić? Co chcesz zrobić?)	Powiedz, czy właściwie Cię zrozumiałem/zrozumiałam?	Dlatego proszę Cię, czy możesz…?
MYŚLI (myśli mogą się pojawić na każdym kroku, warto zachować czujność…)
– osądy – muszę, powinnam/powinienem – interpretacje – porównania

 

To co mi się w Porozumieniu bez Przemocy podoba najbardziej to nacisk na to, że zawsze mam wybór. To ode mnie bowiem zależy co zrobię lub powiem. Nawet gdy dobrze znam NVC i wiem co to empatia, wciąż mogę wybrać by nie wysłuchać z empatią, gdy nie mam na to przestrzeni lub chęci. Oczywiście, jestem też świadoma jakie mogą być tego rezultaty.

Chętnie usłyszę od Ciebie, czy stosujesz cztery kroki NVC w praktyce w swoim życiu i jeśli tak, to jak Ci idzie :). Podziel się, proszę, w komentarzu.

 

Autorka: Magdalena Malinowska-Berggren

Certyfikowana trenerka NVC

Wspieram w budowaniu satysfakcjonującego życia i dobrych relacji, prywatnych i zawodowych, poprzez szkolenia indywidualne i grupowe pogłębiające umiejętność skutecznej komunikacji. Inspiruję do szczerego dawania informacji zwrotnych oraz otwartości na perspektywę innych osób. Pomagam we wdrażaniu Porozumienia bez Przemocy (NVC) m.in. w związkach, firmach i w organizacjach pozarządowych. Pracuję głównie z osobami, które pragną czerpać radość i spełnienie z autentycznych relacji z innymi. Jestem certyfikowaną trenerką Porozumienia bez Przemocy (certyfikat CNVC, USA)..

Moje działania oparte są o Porozumienie bez Przemocy (NVC), którego twórcą jest Marshall B. Rosenberg, o metody edukacji pozaformalnej oraz podejście Coaching for Transformation. Prowadzę firmę Empathic Way (www.empathicway.pl), w ramach której propaguję Porozumienie bez Przemocy (NVC) oraz rozpowszechniam szczere i jasne wyrażanie siebie oraz słuchanie innych z szacunkiem i empatią. Przez dwa lata prowadziłam Warszawską Grupę Empatii, oferuję regularne warsztaty grupowe i szkolenia indywidualne zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Jestem autorką kursu online „Cztery kroki do lepszej relacji z innymi i sobą”.

Porozumienie bez Przemocy poznałam w 2010 roku i „przepadłam” na zawsze. Trenerki i trenerzy, od których uczyłam się Porozumienia bez Przemocy to m.in.: Miki Kashtan, Yoram Mosenzon, Roxy Manning, Sabine Geiger, Kay Rung, Liv Larsson, Joanna Młynarz, Lucyna Wieczorek, Ewa Orłowska, Pernille Plantener, Towe Widstrand, Shona Cameron, Deborah Bellamy, Joachim Berggren, Aga Rzewuska-Paca, Kirstn Kristensen i Magdalena Sendor.